Τόπος Διεθνές Βήμα, Αθήνα,
Το 1970, όταν η κυβέρνηση Λαϊκής Ενότητας με επικεφαλής τον Αλιέντε πήρε την εξουσία, η Λατινική Αμερική συνταρασσόταν από ένα κύμα μαζικών αγώνων ήδη από τη δεκαετία του 1960: από τη Δομινικανή Δημοκρατία ως τη Βολιβία, τη Χιλή και –λίγο αργότερα- την Αργεντινή. Ο Βολιβιάνος επαναστάτης Σαλδάνο, συζητώντας τη συμμετοχή του στη φάλαγγα του Τσε στη Βολιβία, εξηγεί πώς η περιοχή ήταν εύφορο έδαφος για επαναστατικές νίκες. Αυτή η διαδικασία έφτασε απροσδόκητα στο απόγειό της στη Χιλή μέσω μιας εκλογικής νίκης. Αυτό το κύμα έχει επηρεαστεί μερικώς από τη νίκη των εργατών και αγροτών στην Κούβα το 1959. Η Κούβα έδειξε ότι «κι όμως γίνεται».
Η Λαϊκή Ενότητα ήταν μια εκλογική συμμαχία που περιλάμβανε το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα, το Ριζοσπαστικό Κόμμα και άλλες ομάδες. Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος και γερουσιαστής, ήταν η αναγνωρισμένη κεντρική προσωπικότητα της ΛΕ και εξελέγη πρόεδρος της Χιλής.
Το 1970, όταν η κυβέρνηση Λαϊκής Ενότητας με επικεφαλής τον Αλιέντε πήρε την εξουσία, η Λατινική Αμερική συνταρασσόταν από ένα κύμα μαζικών αγώνων ήδη από τη δεκαετία του 1960: από τη Δομινικανή Δημοκρατία ως τη Βολιβία, τη Χιλή και –λίγο αργότερα- την Αργεντινή. Ο Βολιβιάνος επαναστάτης Σαλδάνο, συζητώντας τη συμμετοχή του στη φάλαγγα του Τσε στη Βολιβία, εξηγεί πώς η περιοχή ήταν εύφορο έδαφος για επαναστατικές νίκες. Αυτή η διαδικασία έφτασε απροσδόκητα στο απόγειό της στη Χιλή μέσω μιας εκλογικής νίκης. Αυτό το κύμα έχει επηρεαστεί μερικώς από τη νίκη των εργατών και αγροτών στην Κούβα το 1959. Η Κούβα έδειξε ότι «κι όμως γίνεται».
Η Λαϊκή Ενότητα ήταν μια εκλογική συμμαχία που περιλάμβανε το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα, το Ριζοσπαστικό Κόμμα και άλλες ομάδες. Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος και γερουσιαστής, ήταν η αναγνωρισμένη κεντρική προσωπικότητα της ΛΕ και εξελέγη πρόεδρος της Χιλής.
Η νίκη της ΛΕ επιτεύχθηκε ύστερα από μαζικές κινητοποιήσεις εργατών ορυχείων, άλλων εργαζόμενων και αγροτών. Η εκλογική αυτή νίκη με τη σειρά της έδωσε ώθηση για την επέκταση και εμβάθυνση των αγώνων αυτών.
Ο Αλιέντε ήταν ήδη γνωστός ως ριζοσπάστης, υπερασπιστής των εργατών και των αγροτών και υπέρμαχος της οργάνωσης του εργαζόμενου λαού. Ως γερουσιαστής, είχε συμβάλει αποφασιστικά στη στήριξη των εναπομείναντων μαχητών της ομάδας του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία, βοηθώντας τους να ξεφύγουν από τη στρατιωτική περικύκλωση, να διαφύγουν μέσω της Χιλής και να φτάσουν στην Κούβα.
Την 11η Σεπτέμβρη 1973 ο στρατός της Χιλής με επικεφαλής τον στρατηγό Πινοσέτ έκανε πραξικόπημα ανατρέποντας την κυβέρνησης της Poder Popular. Ο ίδιος ο Αλιέντε σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος, υπερασπιζόμενος το Προεδρικό Μέγαρο. Το ηρωικό ανάστημά του παραμένει χαραγμένο στις καρδιές μας. Δεκάδες χιλιάδες εργάτες, αγρότες και επαναστατική νεολαία δολοφονήθηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εξαφανίστηκαν. Οι οργανώσεις της εργατικής τάξης δέχτηκαν σοβαρά πλήγματα σε ολόκληρη την ήπειρο. Η αντίδραση εξαπλώθηκε στην Αργεντινή και αλλού, μπλοκάροντας και αντιστρέφοντας την παλίρροια των αγώνων που είχε εμπνεύσει η κουβανική επανάσταση. Ακόμα κι εγώ ως επαναστατικά σκεπτόμενος νέος στη Βηρυτό αποθαρρύνθηκα βαθιά.
Στην διάρκεια της κυβέρνησης της ΛΕ, άρθηκαν σημαντικά αντι-ιμπεριαλιστικά μέτρα, όπως η εθνικοποίηση ορυχείων χαλκού που ήταν ιδιοκτησίας ΗΠΑ. Ωστόσο, η ανώτατη ηγεσία της διατήρησε μια πολιτική που έτεινε να συγκρατεί τους αγώνες μέσα σε ένα συνταγματικό πλαίσιο και εντός καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων. Σύμφωνα με όσα έλπιζαν, πίστευαν και εξηγούσαν στους εργαζόμενους, μια τέτοια στάση θα υποχρέωνε την καπιταλιστική αντιπολίτευση –το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα– καθώς και την ηγεσία του στρατού να υπερασπιστούν τους δημοκρατικούς θεσμούς και τη δημοκρατική βούληση του λαού. Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, αυτές οι δυνάμεις θα συμμαχούσαν, μάλιστα, με τη ΛΕ προκειμένου να μπλοκάρουν τις επιθέσεις από τη δεξιά αλλά και τις απόπειρες του ιμπεριαλισμού να ανατρέψει την κυβέρνηση. For example, Ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος, Λουίς Κορβαλάν, εξηγούσε ότι, «Οι ένοπλες δυνάμεις ήταν πιστές στον νόμο και στη νομίμως συγκροτημένη κυβέρνηση.» (ό.π., σ. 7) H κουβανική κομμουνιστική ηγεσία προσπάθησε να δώσει μια διαφορετική προοπτική.
Ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ απάντησε στον αγώνα που εκτυλισσόταν στη Χιλή με αποφασιστικότητα. Οργάνωσε οικονομικό σαμποτάζ και επέβαλε κυρώσεις. Η πιο σταθερή του σύμμαχος, η αστική τάξη της Χιλής, απο-κεφαλαιοποίησε τη βιομηχανία, συσσώρευε αγαθά προκαλώντας ελλείψεις στην αγορά και απέσυρε τα χρήματά της από τις τράπεζες της Χιλής. Οργανώθηκαν φασιστικές συμμορίες που τρομοκρατούσαν τους εργαζόμενους με βίαιες επιθέσεις. Εργοδοτικές «απεργίες» οργανώθηκαν ώστε να παραλύσει η οικονομία. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα του 1973.
Ο Φιντέλ Κάστρο, επισκέφθηκε τη Χιλή από τις 10 Νοέμβρη ως τις 4 Δεκέμβρη 1971. Κατά τη διάρκεια αυτού του χωρίς προηγούμενο ταξιδιού που κράτησε σχεδόν 4 εβδομάδες, ο Κάστρο μίλησε σε μαζικές κινητοποιήσεις αγροτών, εργαζομένων, νεολαίας και άλλων λαϊκών στρωμάτων.
Με πνεύμα συντροφικού σεβασμού και ενότητας, απηύθυνε απεριόριστη αλληλεγγύη προς την κυβέρνηση και τον λαό της Χιλής, εξηγώντας ότι για τη Χιλή οι Κουβανοί είναι πρόθυμοι να προσφέρουν το ίδιο τους το αίμα! Όπως έχουμε δει αλλού πρόκειται για κάτι που οι Κουβανοί έχουν κάνει πράξη. Παράλληλα, χρησιμοποιούσε τις εμπειρίες της κουβανικής επανάστασης για να προβάλει τα στοιχεία που θεωρούσε απαραίτητα ώστε να προχωρήσει και να εδραιωθεί η επαναστατική διαδικασία που είχε ανοίξει. Το διακύβευμα ήταν τεράστιο για την κουβανική επανάσταση, καθώς η διαδικασία αυτή θα σήμαινε το σπάσιμο της απομόνωσης της Κούβας στην αμερικανική ήπειρο. Το διακύβευμα ήταν επίσης τεράστιο για τους ανθρώπους του μόχθου σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, καθώς μια νέα νίκη ενάντια στη ιμπεριαλιστική κυριαρχία των ΗΠΑ είχε μπει στην ατζέντα με την πιθανότητα η Χιλή να γινόταν, μαζί με την Κούβα, η δεύτερη απελευθερωμένη περιοχή της ηπείρου.
Τα διδάγματα που άντλησε ο Κάστρο δεν είναι χρήσιμα μόνο από ιστορική άποψη. Πρόκειται για ζητήματα ζωής και θανάτου για τους εργαζόμενους στη Λατινική Αμερική σήμερα και στο μέλλον, καθώς ο ιμπεριαλισμός και οι καπιταλιστικές τάξεις εξαπολύουν επιθέσεις ενάντια στους εργαζόμενους στο πλαίσιο της τωρινής καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης στην παραγωγή και το εμπόριο, και με δεδομένο ότι σήμερα στη Λατινική Αμερική γινόμαστε μάρτυρες ιμπεριαλιστικών επιθέσεων ενάντια σε αριστερές εκλεγμένες κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας είναι κεντρικός στόχος των ιμπεριαλιστών.
Οι ομιλίες στο βιβλίο είναι πλούσιες σε πολιτικά διδάγματα, από την αξία της αγροτικής μεταρρύθμισης, ως το μετασχηματισμό της μόρφωσης, την καταπίεση της γυναίκας, το ρόλο της μόδας και τη θρησκεία. Δεν μπορώ να μιλήσω για ώρες, οπότε θα επικεντρωθώ σε 3 ή 4 κεντρικά ζητήματα.
1) Επισημάνεται ο κίνδυνος: Δε μαθαίνετε αρκετά γρήγορα ότι δεν μπορείτε να έχετε αυταπάτες σχετικά με την αστική δημοκρατία! Οι αντιδραστικοί κινητοποιούνται. Πρέπει να κερδίσετε τα μεσαία στρώματα αλλιώς θα το κάνουν οι φασίστες.
«Γνωρίζετε καλά την ιστορία του φασισμού σε διάφορες χώρες ... πώς οι προνομιούχοι, οι εκμεταλλευτές, κατέστρεψαν τους θεσμούς που κάποτε είχαν δημιουργήσει και εφεύρει για να διατηρούν την ταξική κυριαρχία τους, όταν αυτοί οι θεσμοί δεν τους ήταν πλέον χρήσιμοι. Τι κάνουν οι εκμεταλλευτές όταν οι ίδιοι τους οι θεσμοί δεν εγγυόνται πλέον την εξουσία τους; ... Απλά τους καταστρέφουν ... Ο φασισμός με τη βία του αφανίζει τα πάντα».
«Έτσι φτάνουμε στο ερώτημα: Ποιος θα μάθει περισσότερα και πιο γρήγορα; Ποιος θα αναπτύξει μεγαλύτερη συνείδηση πιο γρήγορα; Οι εκμεταλλευτές ή εκμεταλλευόμενοι; Ο λαός ή οι εχθροί του λαού;» [Κραυγή από το ακροατήριο: «Ο λαός!»]. «Επιτρέψτε μου να πω ότι δε συμφωνώ αυτή τη φορά με τις μάζες ... Ειλικρινά πιστεύω ότι ο εχθρός, οι αντιδραστικοί, έχουν μάθει πιο γρήγορα από τις μάζες». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 93)
«Περνάτε από αυτή τη φάση της διαδικασίας κατά την οποία οι φασίστες ... προσπαθούν να παραβγούν μαζί σας στους δρόμους, προσπαθώντας να σας πετάξουν έξω από τα μεσαία στρώματα του πληθυσμού. Υπάρχει μια συγκεκριμένη στιγμή σε κάθε επαναστατική διαδικασία όπου οι φασίστες και οι επαναστάτες παλεύουν για να κερδίσουν την υποστήριξη των μεσαίων στρωμάτων του πληθυσμού. ... [Οι φασίστες] θα προσπαθήσουν να σκορπίσουν τον τρόμο και τη δυσαρέσκεια μεταξύ όλων των μεσαίων στρωμάτων λέγοντάς τους τα πιο απίστευτα ψέματα ... και θα απευθυνθούν στα χειρότερα συναισθήματά τους ... . Υπάρχουν μέρη όπου βρήκα τους επαναστάτες να έχουν δεχτεί σκληρά χτυπήματα ... φαινόταν ως και αποθαρρυμένοι». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 96)
«Αν θέλετε τη γνώμη μου, η επιτυχία ή η αποτυχία αυτής της ασυνήθιστης διαδικασίας θα εξαρτηθεί από την ιδεολογική διαπάλη και τους μαζικούς αγώνες. Θα εξαρτηθεί επίσης από την ικανότητα των επαναστατών να αυξηθούν σε αριθμό, να ενωθούν και να κερδίσουν στην πλευρά τους τα μεσαία στρώματα του πληθυσμού. ... Κανείς δεν έχει κερδηθεί ποτέ παρά μόνο με την αλήθεια, τα ισχυρά επιχειρήματα και τη λογική».
«Από τη δική μας άποψη, όταν οι αντιδραστικοί και οι φασίστες εκσφενδονίζουν προκλήσεις, όταν βγαίνουν στους δρόμους, αναμένουμε ότι οι μάζες θα κινητοποιηθούν και θα αναλάβουν δράση ... και περιμένουμε ότι οι μηχανισμοί που απαιτούνται για την κινητοποίησή τους αυτή υπάρχουν ήδη ... Πρέπει να μελετηθούν οι λόγοι που αυτές οι λανθάνουσες δυνάμεις δεν έχουν αξιοποιηθεί. Αυτό είναι κάτι που οι επαναστάτες θα πρέπει να λύσουν από μόνοι τους». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 113) Να λέτε ολόκληρη την αλήθεια, να οργανώσετε, να ενωθείτε και να τους αντιμετωπίστε στους δρόμους.
2) Ο κρατικός μηχανισμός, δηλαδή ο αστικός κρατικός μηχανισμός χρησιμοποιήθηκε εναντίον του Αλιέντε.
«Ποια, όμως, προβλήματα αντιμετώπισε [ο Αλιέντε]; Καταρχήν υπήρχε ένας αστικός κρατικός μηχανισμός που παρέμενε άθικτος. Υπήρχαν ένοπλες δυνάμεις που διατείνονταν ότι ήταν απολίτικες, θεσμικές – φαινομενικά ουδέτερες στην επαναστατική διαδικασία. Υπήρχε και εκείνο το αστικό κοινοβούλιο, όπου η πλειοψηφία μεταπηδούσε στην πλευρά των κυρίαρχων τάξεων. Υπήρχε ένα δικαστικό σύστημα που ήταν εντελώς υποταγμένο στους αντιδραστικούς. ... Υπήρχε, επίσης, το γεγονός ότι η οικονομία ήταν παντελώς χρεωκοπημένη». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 148)
«Φυσικά, αποτελεί αξίωμα στην πολιτική ότι δεν μπορεί να υπάρξει επανάσταση χωρίς την ολική καταστροφή του παλιού αστικού κράτους.» (Ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Κονσεπσιόν, Κονσεπσιόν της Χιλής, 18 Νοέμβρη 1971, σ. 46)
3) Η καπιταλιστική άρχουσα τάξη πράττει τα αναμενόμενα. Πρέπει να στραφείτε προς την εργατική τάξη και να την κινητοποιήσετε. Μην ξεχνάτε την εξαιρετική δύναμη της εργατικής τάξης.
«Όταν άρχισε να τίθεται σε εφαρμογή η αγροτική μεταρρύθμιση, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες και η αγροτική αστική τάξη άρχισαν να σαμποτάρουν τη γεωργική παραγωγή. Η αστική τάξη, ιδιοκτήτες των κέντρων διανομής, των αποθηκών και των καταστημάτων, άρχισαν να χειραγωγούν τις αγορές και να σαμποτάρουν την κυβέρνηση Λαϊκής Ενότητας ... μόλις εγκρίθηκαν οι εθνικοποιήσεις αυτών των επιχειρήσεων (ως επί το πλείστον ορυχεία χαλκού) ο ιμπεριαλισμός πάγωσε όλα τα δάνεια που χορηγούσαν οι διεθνείς οργανισμοί προς την κυβέρνηση της Χιλής και ανέλαβε να οδηγήσει την οικονομία της Χιλής στην ασφυξία ... τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο Τύπος, η τηλεόραση και το ραδιόφωνο – όλα ήταν στα χέρια της ολιγαρχίας και της αντίδρασης – και μάλιστα σε μια περίοδο που η τιμή του χαλκού κατρακυλούσε από τα 75 στα 48 σεντς ανά λίβρα».
«Οι κυρίαρχες τάξεις και τα κόμματά τους αντέδρασαν όπως ήταν αναμενόμενο». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 148)
Με τη χώρα σε πολιτική κρίση και με τις αντιδραστικές δυνάμεις να προετοιμάζονται για μια επικείμενη αναμέτρηση, ο Κάστρο έγραψε τα εξής στον Αλιέντε, στις 29 Ιουλίου 1973, λιγότερο από δύο μήνες πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα: «Μην ξεχνάς ποτέ την εξαιρετική δύναμη της εργατικής τάξης της Χιλής και τη σταθερή υποστήριξη που πάντα σου έδωσε στις δύσκολες στιγμές. Σε απάντηση στο κάλεσμά σου, όταν η επανάσταση βρεθεί σε κίνδυνο, μπορεί να αποτρέψει όσους διοργανώνουν ένα πραξικόπημα, να κρατήσει την υποστήριξη όσων αμφιταλαντεύονται, να επιβάλει τους όρους της και να αποφασίσει οριστικά για την τύχη της Χιλής, εάν παραστεί ανάγκη. Ο εχθρός πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η χιλιανή εργατική τάξη είναι σε επιφυλακή και έτοιμη να προχωρήσει σε δράση. Η δύναμή της και η μαχητικότητά της μπορεί να γείρει τη ζυγαριά στην πρωτεύουσα υπέρ σου, ακόμα κι αν άλλες συνθήκες μπορεί να είναι δυσμενείς ... πάνω απ’ όλα η δυνατή, αποφασιστική και ηρωική ηγεσία σου είναι το ζωτικό στοιχείο στην παρούσα κατάσταση. ... Πες μας πώς εμείς, οι πιστοί Κουβανοί φίλοι σου, μπορούμε να φανούμε χρήσιμοι». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 151-152)
3) Πρέπει να δοθούν όπλα σε κάθε εργάτη και αγρότη!
Αφήνοντας τη Χιλή, ο Κάστρο έδωσε στον Αλιέντε ένα αποχαιρετιστήριο δώρο: Ήταν ένα αυτόματο όπλο. Πίσω από τη συμβολική αυτή χειρονομία ήταν μια ολόκληρη πολιτική προοπτική. «Ήταν σωστό το προαίσθημά μας να δώσουμε στον Πρόεδρο το τουφέκι. Ποτέ στο παρελθόν δεν έχει πιάσει τουφέκι στα χέρια του ένας τόσο ηρωικός, τόσο νόμιμος και συνταγματικά εκλεγμένος πρόεδρος του λαού! ... Και, αν κάθε εργαζόμενος και κάθε αγρότης είχε ένα τουφέκι όπως αυτό στα χέρια του, δεν θα γινόταν κανένα φασιστικό πραξικόπημα! Αυτό είναι το μεγάλο μάθημα που οι επαναστάτες θα πρέπει να αντλήσουν από τα γεγονότα στη Χιλή». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 151)
4) Ο Κάστρο τόνιζε επανειλημένα ότι οι προϋποθέσεις για μια νικηφόρα επαναστατική πάλη στη Χιλή ήταν καλύτερες από ό,τι στην προ-επαναστατική Κούβα. Αλλά είναι απαραίτητες, η ενότητα και η αποφασιστική ηγεσία.
Όπως επεσήμανε ο Κάστρο, δεν υπήρχε τίποτα αναπόφευκτο στην ήττα στη Χιλή. Αυτό που έλειπε ήταν μια αποφασισμένη ηγεσία της εργατικής τάξης. «Αρκετά συχνά οι επαναστατικές διαδικασίες αποτυγχάνουν ή εξανεμίζονται οι επαναστατικές δυνατότητες επειδή οι ίδιοι οι επαναστάτες τις κάνουν να αποτυγχάνουν». (Ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Κονσεπσιόν, Κονσεπσιόν της Χιλής, 18 Νοέμβρη 1971, σ. 45)
«Έχω δει στον λαό της Χιλής ιδιότητες που έλειπαν από τον λαό μας τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης: ένα υψηλότερο επίπεδο πολιτισμού, ένα υψηλότερο πολιτικό επίπεδο ... . Από οικονομικής πλευράς, η Χιλή έχει περισσότερους πόρους από την Κούβα. ... Ξεκινάτε από ένα τεχνολογικό και ένα βιομηχανικό επίπεδο υψηλότερο από εκείνο που υπήρχε στην Κούβα. Έτσι λοιπόν, σε αυτή τη χώρα υπάρχουν όλες οι ανθρώπινες συνθήκες, όλες οι κοινωνικές συνθήκες που είναι αναγκαίες για να προχωρήσετε ». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 94)
Για να τονίσει πόσο πιο προχωρημένη χώρα ήταν η Χιλή, ο Κάστρο εξηγούσε ότι, στις αρχές του 1950 στην Αβάνα, «από τους 15.000 φοιτητές στο πανεπιστήμιό μας μόνο 30 ήταν αντι-ιμπεριαλιστες. Δεν μιλάω για 30 κομμουνιστές, αλλά για 30 αντι-ιμπεριαλιστές φοιτητές.» (Ομιλία στη Συνομοσπονδία Εργαζομένων Χιλής, Χιλή, 21 Νοέμβρη 1971, σ. 62)
Επιπλέον, ο Κάστρο εξηγούσε ότι υπήρχε επιτακτική ανάγκη για ενότητα στη δράση. «Όταν επισκέπτεστε τη χώρα μας, δεν θα βρείτε –θα ήταν αδύνατον να συναντήσει κανείς– τέτοια πράγματα όπως αυτά που βλέπουμε σε όλη τη Χιλή, στο λαϊκό κίνημα και μεταξύ των δυνάμεων της αριστεράς, δηλαδή τον κατακερματισμό των δυνάμεων. Δεν κατηγορώ κανέναν, αλλά πρόκειται για ένα γεγονός.» (Ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Κονσεπσιόν, Κονσεπσιόν της Χιλής, 18 Νοέμβρη 1971, σ. 42)
5) Τι επιτρέπει στην Κούβα να αντισταθεί; Η απουσία ταξικής εκμετάλλευσης, η ενότητα και ένας ένοπλος λαός. Αυτό είναι το μυστικό.
«Τι είναι αυτό που δίνει στον λαό μας αυτό το δυνατό κίνητρο για ενότητα απέναντι στους κινδύνους από το εξωτερικό; Το γεγονός ότι, όταν πρόκειται για την υπεράσπιση της χώρας μας… ότι η χώρα μας δεν είναι διαιρεμένη μεταξύ καταπιεστών και καταπιεσμένων, μεταξύ εκμεταλλευτών και εκμεταλλευόμενων. Η χώρα μας δεν χωρίζεται ανάμεσα σε προνομιούχους και καταπιεσμένους... Έχουμε δει αυτό που κινητοποιεί βαθιά τον λαό μας: ξέρει γιατί αγωνίζεται ... Ο δικός μας λαός είναι ένας λαός που υπερασπίζεται τη δική του υπόθεση.» (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 97)
«Η επανάστασή μας είναι, πέρα από κάθε αμφιβολία, η πιο σταθερή σε αυτό το ημισφαίριο. Η επαναστατική κυβέρνηση της Κούβας είναι, πέρα από κάθε αμφιβολία, η πιο σταθερή κυβέρνηση σε αυτό το ημισφαίριο, γιατί μετά την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο σε αυτή τη χώρα, σφυρηλατήθηκε η πραγματική ενότητα του λαού – μια στερεή και ακατάλυτη ενότητα. Ο φασισμός και η αντίδραση δεν έχουν κανένα προπύργιο εδώ. Οι ένοπλες δυνάμεις μας είναι ο ένοπλος λαός μας. Ο λαός μας είναι οργανωμένος και έχει για ηγεσία ένα μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 156)
Σε πολλές ομιλίες του στη Χιλή αναφέρθηκε και τόνισε αυτό το πρόγραμμα της κουβανικής επανάστασης: «Έχω εδώ ένα ντοκουμέντο που διακηρύχθηκε πριν από 10 χρόνια, και είναι γνωστό ως η Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας1 ... Ίσως θα έχει κάποια χρησιμότητα για σας». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 102). Δεν έχουμε στα ελληνικά τις ομιλίες του στη Χιλή. Διαθέτουμε όμως τις Διακηρύξεις της Αβάνας. Επίσης έχουμε στα ελληνικά αποσπάσματα από τις ομιλίες του, στο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Ατέχνως.
Ζωρζ Μεχραμπιάν
1 Η Πρώτη και η Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας, Διεθνες Βήμα, Αθήνα, 2006.
Ο Αλιέντε ήταν ήδη γνωστός ως ριζοσπάστης, υπερασπιστής των εργατών και των αγροτών και υπέρμαχος της οργάνωσης του εργαζόμενου λαού. Ως γερουσιαστής, είχε συμβάλει αποφασιστικά στη στήριξη των εναπομείναντων μαχητών της ομάδας του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία, βοηθώντας τους να ξεφύγουν από τη στρατιωτική περικύκλωση, να διαφύγουν μέσω της Χιλής και να φτάσουν στην Κούβα.
Την 11η Σεπτέμβρη 1973 ο στρατός της Χιλής με επικεφαλής τον στρατηγό Πινοσέτ έκανε πραξικόπημα ανατρέποντας την κυβέρνησης της Poder Popular. Ο ίδιος ο Αλιέντε σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος, υπερασπιζόμενος το Προεδρικό Μέγαρο. Το ηρωικό ανάστημά του παραμένει χαραγμένο στις καρδιές μας. Δεκάδες χιλιάδες εργάτες, αγρότες και επαναστατική νεολαία δολοφονήθηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εξαφανίστηκαν. Οι οργανώσεις της εργατικής τάξης δέχτηκαν σοβαρά πλήγματα σε ολόκληρη την ήπειρο. Η αντίδραση εξαπλώθηκε στην Αργεντινή και αλλού, μπλοκάροντας και αντιστρέφοντας την παλίρροια των αγώνων που είχε εμπνεύσει η κουβανική επανάσταση. Ακόμα κι εγώ ως επαναστατικά σκεπτόμενος νέος στη Βηρυτό αποθαρρύνθηκα βαθιά.
Στην διάρκεια της κυβέρνησης της ΛΕ, άρθηκαν σημαντικά αντι-ιμπεριαλιστικά μέτρα, όπως η εθνικοποίηση ορυχείων χαλκού που ήταν ιδιοκτησίας ΗΠΑ. Ωστόσο, η ανώτατη ηγεσία της διατήρησε μια πολιτική που έτεινε να συγκρατεί τους αγώνες μέσα σε ένα συνταγματικό πλαίσιο και εντός καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων. Σύμφωνα με όσα έλπιζαν, πίστευαν και εξηγούσαν στους εργαζόμενους, μια τέτοια στάση θα υποχρέωνε την καπιταλιστική αντιπολίτευση –το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα– καθώς και την ηγεσία του στρατού να υπερασπιστούν τους δημοκρατικούς θεσμούς και τη δημοκρατική βούληση του λαού. Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, αυτές οι δυνάμεις θα συμμαχούσαν, μάλιστα, με τη ΛΕ προκειμένου να μπλοκάρουν τις επιθέσεις από τη δεξιά αλλά και τις απόπειρες του ιμπεριαλισμού να ανατρέψει την κυβέρνηση. For example, Ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος, Λουίς Κορβαλάν, εξηγούσε ότι, «Οι ένοπλες δυνάμεις ήταν πιστές στον νόμο και στη νομίμως συγκροτημένη κυβέρνηση.» (ό.π., σ. 7) H κουβανική κομμουνιστική ηγεσία προσπάθησε να δώσει μια διαφορετική προοπτική.
Ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ απάντησε στον αγώνα που εκτυλισσόταν στη Χιλή με αποφασιστικότητα. Οργάνωσε οικονομικό σαμποτάζ και επέβαλε κυρώσεις. Η πιο σταθερή του σύμμαχος, η αστική τάξη της Χιλής, απο-κεφαλαιοποίησε τη βιομηχανία, συσσώρευε αγαθά προκαλώντας ελλείψεις στην αγορά και απέσυρε τα χρήματά της από τις τράπεζες της Χιλής. Οργανώθηκαν φασιστικές συμμορίες που τρομοκρατούσαν τους εργαζόμενους με βίαιες επιθέσεις. Εργοδοτικές «απεργίες» οργανώθηκαν ώστε να παραλύσει η οικονομία. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα του 1973.
Ο Φιντέλ Κάστρο, επισκέφθηκε τη Χιλή από τις 10 Νοέμβρη ως τις 4 Δεκέμβρη 1971. Κατά τη διάρκεια αυτού του χωρίς προηγούμενο ταξιδιού που κράτησε σχεδόν 4 εβδομάδες, ο Κάστρο μίλησε σε μαζικές κινητοποιήσεις αγροτών, εργαζομένων, νεολαίας και άλλων λαϊκών στρωμάτων.
Με πνεύμα συντροφικού σεβασμού και ενότητας, απηύθυνε απεριόριστη αλληλεγγύη προς την κυβέρνηση και τον λαό της Χιλής, εξηγώντας ότι για τη Χιλή οι Κουβανοί είναι πρόθυμοι να προσφέρουν το ίδιο τους το αίμα! Όπως έχουμε δει αλλού πρόκειται για κάτι που οι Κουβανοί έχουν κάνει πράξη. Παράλληλα, χρησιμοποιούσε τις εμπειρίες της κουβανικής επανάστασης για να προβάλει τα στοιχεία που θεωρούσε απαραίτητα ώστε να προχωρήσει και να εδραιωθεί η επαναστατική διαδικασία που είχε ανοίξει. Το διακύβευμα ήταν τεράστιο για την κουβανική επανάσταση, καθώς η διαδικασία αυτή θα σήμαινε το σπάσιμο της απομόνωσης της Κούβας στην αμερικανική ήπειρο. Το διακύβευμα ήταν επίσης τεράστιο για τους ανθρώπους του μόχθου σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, καθώς μια νέα νίκη ενάντια στη ιμπεριαλιστική κυριαρχία των ΗΠΑ είχε μπει στην ατζέντα με την πιθανότητα η Χιλή να γινόταν, μαζί με την Κούβα, η δεύτερη απελευθερωμένη περιοχή της ηπείρου.
Τα διδάγματα που άντλησε ο Κάστρο δεν είναι χρήσιμα μόνο από ιστορική άποψη. Πρόκειται για ζητήματα ζωής και θανάτου για τους εργαζόμενους στη Λατινική Αμερική σήμερα και στο μέλλον, καθώς ο ιμπεριαλισμός και οι καπιταλιστικές τάξεις εξαπολύουν επιθέσεις ενάντια στους εργαζόμενους στο πλαίσιο της τωρινής καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης στην παραγωγή και το εμπόριο, και με δεδομένο ότι σήμερα στη Λατινική Αμερική γινόμαστε μάρτυρες ιμπεριαλιστικών επιθέσεων ενάντια σε αριστερές εκλεγμένες κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας είναι κεντρικός στόχος των ιμπεριαλιστών.
Οι ομιλίες στο βιβλίο είναι πλούσιες σε πολιτικά διδάγματα, από την αξία της αγροτικής μεταρρύθμισης, ως το μετασχηματισμό της μόρφωσης, την καταπίεση της γυναίκας, το ρόλο της μόδας και τη θρησκεία. Δεν μπορώ να μιλήσω για ώρες, οπότε θα επικεντρωθώ σε 3 ή 4 κεντρικά ζητήματα.
1) Επισημάνεται ο κίνδυνος: Δε μαθαίνετε αρκετά γρήγορα ότι δεν μπορείτε να έχετε αυταπάτες σχετικά με την αστική δημοκρατία! Οι αντιδραστικοί κινητοποιούνται. Πρέπει να κερδίσετε τα μεσαία στρώματα αλλιώς θα το κάνουν οι φασίστες.
«Γνωρίζετε καλά την ιστορία του φασισμού σε διάφορες χώρες ... πώς οι προνομιούχοι, οι εκμεταλλευτές, κατέστρεψαν τους θεσμούς που κάποτε είχαν δημιουργήσει και εφεύρει για να διατηρούν την ταξική κυριαρχία τους, όταν αυτοί οι θεσμοί δεν τους ήταν πλέον χρήσιμοι. Τι κάνουν οι εκμεταλλευτές όταν οι ίδιοι τους οι θεσμοί δεν εγγυόνται πλέον την εξουσία τους; ... Απλά τους καταστρέφουν ... Ο φασισμός με τη βία του αφανίζει τα πάντα».
«Έτσι φτάνουμε στο ερώτημα: Ποιος θα μάθει περισσότερα και πιο γρήγορα; Ποιος θα αναπτύξει μεγαλύτερη συνείδηση πιο γρήγορα; Οι εκμεταλλευτές ή εκμεταλλευόμενοι; Ο λαός ή οι εχθροί του λαού;» [Κραυγή από το ακροατήριο: «Ο λαός!»]. «Επιτρέψτε μου να πω ότι δε συμφωνώ αυτή τη φορά με τις μάζες ... Ειλικρινά πιστεύω ότι ο εχθρός, οι αντιδραστικοί, έχουν μάθει πιο γρήγορα από τις μάζες». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 93)
«Περνάτε από αυτή τη φάση της διαδικασίας κατά την οποία οι φασίστες ... προσπαθούν να παραβγούν μαζί σας στους δρόμους, προσπαθώντας να σας πετάξουν έξω από τα μεσαία στρώματα του πληθυσμού. Υπάρχει μια συγκεκριμένη στιγμή σε κάθε επαναστατική διαδικασία όπου οι φασίστες και οι επαναστάτες παλεύουν για να κερδίσουν την υποστήριξη των μεσαίων στρωμάτων του πληθυσμού. ... [Οι φασίστες] θα προσπαθήσουν να σκορπίσουν τον τρόμο και τη δυσαρέσκεια μεταξύ όλων των μεσαίων στρωμάτων λέγοντάς τους τα πιο απίστευτα ψέματα ... και θα απευθυνθούν στα χειρότερα συναισθήματά τους ... . Υπάρχουν μέρη όπου βρήκα τους επαναστάτες να έχουν δεχτεί σκληρά χτυπήματα ... φαινόταν ως και αποθαρρυμένοι». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 96)
«Αν θέλετε τη γνώμη μου, η επιτυχία ή η αποτυχία αυτής της ασυνήθιστης διαδικασίας θα εξαρτηθεί από την ιδεολογική διαπάλη και τους μαζικούς αγώνες. Θα εξαρτηθεί επίσης από την ικανότητα των επαναστατών να αυξηθούν σε αριθμό, να ενωθούν και να κερδίσουν στην πλευρά τους τα μεσαία στρώματα του πληθυσμού. ... Κανείς δεν έχει κερδηθεί ποτέ παρά μόνο με την αλήθεια, τα ισχυρά επιχειρήματα και τη λογική».
«Από τη δική μας άποψη, όταν οι αντιδραστικοί και οι φασίστες εκσφενδονίζουν προκλήσεις, όταν βγαίνουν στους δρόμους, αναμένουμε ότι οι μάζες θα κινητοποιηθούν και θα αναλάβουν δράση ... και περιμένουμε ότι οι μηχανισμοί που απαιτούνται για την κινητοποίησή τους αυτή υπάρχουν ήδη ... Πρέπει να μελετηθούν οι λόγοι που αυτές οι λανθάνουσες δυνάμεις δεν έχουν αξιοποιηθεί. Αυτό είναι κάτι που οι επαναστάτες θα πρέπει να λύσουν από μόνοι τους». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 113) Να λέτε ολόκληρη την αλήθεια, να οργανώσετε, να ενωθείτε και να τους αντιμετωπίστε στους δρόμους.
2) Ο κρατικός μηχανισμός, δηλαδή ο αστικός κρατικός μηχανισμός χρησιμοποιήθηκε εναντίον του Αλιέντε.
«Ποια, όμως, προβλήματα αντιμετώπισε [ο Αλιέντε]; Καταρχήν υπήρχε ένας αστικός κρατικός μηχανισμός που παρέμενε άθικτος. Υπήρχαν ένοπλες δυνάμεις που διατείνονταν ότι ήταν απολίτικες, θεσμικές – φαινομενικά ουδέτερες στην επαναστατική διαδικασία. Υπήρχε και εκείνο το αστικό κοινοβούλιο, όπου η πλειοψηφία μεταπηδούσε στην πλευρά των κυρίαρχων τάξεων. Υπήρχε ένα δικαστικό σύστημα που ήταν εντελώς υποταγμένο στους αντιδραστικούς. ... Υπήρχε, επίσης, το γεγονός ότι η οικονομία ήταν παντελώς χρεωκοπημένη». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 148)
«Φυσικά, αποτελεί αξίωμα στην πολιτική ότι δεν μπορεί να υπάρξει επανάσταση χωρίς την ολική καταστροφή του παλιού αστικού κράτους.» (Ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Κονσεπσιόν, Κονσεπσιόν της Χιλής, 18 Νοέμβρη 1971, σ. 46)
3) Η καπιταλιστική άρχουσα τάξη πράττει τα αναμενόμενα. Πρέπει να στραφείτε προς την εργατική τάξη και να την κινητοποιήσετε. Μην ξεχνάτε την εξαιρετική δύναμη της εργατικής τάξης.
«Όταν άρχισε να τίθεται σε εφαρμογή η αγροτική μεταρρύθμιση, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες και η αγροτική αστική τάξη άρχισαν να σαμποτάρουν τη γεωργική παραγωγή. Η αστική τάξη, ιδιοκτήτες των κέντρων διανομής, των αποθηκών και των καταστημάτων, άρχισαν να χειραγωγούν τις αγορές και να σαμποτάρουν την κυβέρνηση Λαϊκής Ενότητας ... μόλις εγκρίθηκαν οι εθνικοποιήσεις αυτών των επιχειρήσεων (ως επί το πλείστον ορυχεία χαλκού) ο ιμπεριαλισμός πάγωσε όλα τα δάνεια που χορηγούσαν οι διεθνείς οργανισμοί προς την κυβέρνηση της Χιλής και ανέλαβε να οδηγήσει την οικονομία της Χιλής στην ασφυξία ... τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο Τύπος, η τηλεόραση και το ραδιόφωνο – όλα ήταν στα χέρια της ολιγαρχίας και της αντίδρασης – και μάλιστα σε μια περίοδο που η τιμή του χαλκού κατρακυλούσε από τα 75 στα 48 σεντς ανά λίβρα».
«Οι κυρίαρχες τάξεις και τα κόμματά τους αντέδρασαν όπως ήταν αναμενόμενο». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 148)
Με τη χώρα σε πολιτική κρίση και με τις αντιδραστικές δυνάμεις να προετοιμάζονται για μια επικείμενη αναμέτρηση, ο Κάστρο έγραψε τα εξής στον Αλιέντε, στις 29 Ιουλίου 1973, λιγότερο από δύο μήνες πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα: «Μην ξεχνάς ποτέ την εξαιρετική δύναμη της εργατικής τάξης της Χιλής και τη σταθερή υποστήριξη που πάντα σου έδωσε στις δύσκολες στιγμές. Σε απάντηση στο κάλεσμά σου, όταν η επανάσταση βρεθεί σε κίνδυνο, μπορεί να αποτρέψει όσους διοργανώνουν ένα πραξικόπημα, να κρατήσει την υποστήριξη όσων αμφιταλαντεύονται, να επιβάλει τους όρους της και να αποφασίσει οριστικά για την τύχη της Χιλής, εάν παραστεί ανάγκη. Ο εχθρός πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η χιλιανή εργατική τάξη είναι σε επιφυλακή και έτοιμη να προχωρήσει σε δράση. Η δύναμή της και η μαχητικότητά της μπορεί να γείρει τη ζυγαριά στην πρωτεύουσα υπέρ σου, ακόμα κι αν άλλες συνθήκες μπορεί να είναι δυσμενείς ... πάνω απ’ όλα η δυνατή, αποφασιστική και ηρωική ηγεσία σου είναι το ζωτικό στοιχείο στην παρούσα κατάσταση. ... Πες μας πώς εμείς, οι πιστοί Κουβανοί φίλοι σου, μπορούμε να φανούμε χρήσιμοι». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 151-152)
3) Πρέπει να δοθούν όπλα σε κάθε εργάτη και αγρότη!
Αφήνοντας τη Χιλή, ο Κάστρο έδωσε στον Αλιέντε ένα αποχαιρετιστήριο δώρο: Ήταν ένα αυτόματο όπλο. Πίσω από τη συμβολική αυτή χειρονομία ήταν μια ολόκληρη πολιτική προοπτική. «Ήταν σωστό το προαίσθημά μας να δώσουμε στον Πρόεδρο το τουφέκι. Ποτέ στο παρελθόν δεν έχει πιάσει τουφέκι στα χέρια του ένας τόσο ηρωικός, τόσο νόμιμος και συνταγματικά εκλεγμένος πρόεδρος του λαού! ... Και, αν κάθε εργαζόμενος και κάθε αγρότης είχε ένα τουφέκι όπως αυτό στα χέρια του, δεν θα γινόταν κανένα φασιστικό πραξικόπημα! Αυτό είναι το μεγάλο μάθημα που οι επαναστάτες θα πρέπει να αντλήσουν από τα γεγονότα στη Χιλή». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 151)
4) Ο Κάστρο τόνιζε επανειλημένα ότι οι προϋποθέσεις για μια νικηφόρα επαναστατική πάλη στη Χιλή ήταν καλύτερες από ό,τι στην προ-επαναστατική Κούβα. Αλλά είναι απαραίτητες, η ενότητα και η αποφασιστική ηγεσία.
Όπως επεσήμανε ο Κάστρο, δεν υπήρχε τίποτα αναπόφευκτο στην ήττα στη Χιλή. Αυτό που έλειπε ήταν μια αποφασισμένη ηγεσία της εργατικής τάξης. «Αρκετά συχνά οι επαναστατικές διαδικασίες αποτυγχάνουν ή εξανεμίζονται οι επαναστατικές δυνατότητες επειδή οι ίδιοι οι επαναστάτες τις κάνουν να αποτυγχάνουν». (Ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Κονσεπσιόν, Κονσεπσιόν της Χιλής, 18 Νοέμβρη 1971, σ. 45)
«Έχω δει στον λαό της Χιλής ιδιότητες που έλειπαν από τον λαό μας τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης: ένα υψηλότερο επίπεδο πολιτισμού, ένα υψηλότερο πολιτικό επίπεδο ... . Από οικονομικής πλευράς, η Χιλή έχει περισσότερους πόρους από την Κούβα. ... Ξεκινάτε από ένα τεχνολογικό και ένα βιομηχανικό επίπεδο υψηλότερο από εκείνο που υπήρχε στην Κούβα. Έτσι λοιπόν, σε αυτή τη χώρα υπάρχουν όλες οι ανθρώπινες συνθήκες, όλες οι κοινωνικές συνθήκες που είναι αναγκαίες για να προχωρήσετε ». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 94)
Για να τονίσει πόσο πιο προχωρημένη χώρα ήταν η Χιλή, ο Κάστρο εξηγούσε ότι, στις αρχές του 1950 στην Αβάνα, «από τους 15.000 φοιτητές στο πανεπιστήμιό μας μόνο 30 ήταν αντι-ιμπεριαλιστες. Δεν μιλάω για 30 κομμουνιστές, αλλά για 30 αντι-ιμπεριαλιστές φοιτητές.» (Ομιλία στη Συνομοσπονδία Εργαζομένων Χιλής, Χιλή, 21 Νοέμβρη 1971, σ. 62)
Επιπλέον, ο Κάστρο εξηγούσε ότι υπήρχε επιτακτική ανάγκη για ενότητα στη δράση. «Όταν επισκέπτεστε τη χώρα μας, δεν θα βρείτε –θα ήταν αδύνατον να συναντήσει κανείς– τέτοια πράγματα όπως αυτά που βλέπουμε σε όλη τη Χιλή, στο λαϊκό κίνημα και μεταξύ των δυνάμεων της αριστεράς, δηλαδή τον κατακερματισμό των δυνάμεων. Δεν κατηγορώ κανέναν, αλλά πρόκειται για ένα γεγονός.» (Ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Κονσεπσιόν, Κονσεπσιόν της Χιλής, 18 Νοέμβρη 1971, σ. 42)
5) Τι επιτρέπει στην Κούβα να αντισταθεί; Η απουσία ταξικής εκμετάλλευσης, η ενότητα και ένας ένοπλος λαός. Αυτό είναι το μυστικό.
«Τι είναι αυτό που δίνει στον λαό μας αυτό το δυνατό κίνητρο για ενότητα απέναντι στους κινδύνους από το εξωτερικό; Το γεγονός ότι, όταν πρόκειται για την υπεράσπιση της χώρας μας… ότι η χώρα μας δεν είναι διαιρεμένη μεταξύ καταπιεστών και καταπιεσμένων, μεταξύ εκμεταλλευτών και εκμεταλλευόμενων. Η χώρα μας δεν χωρίζεται ανάμεσα σε προνομιούχους και καταπιεσμένους... Έχουμε δει αυτό που κινητοποιεί βαθιά τον λαό μας: ξέρει γιατί αγωνίζεται ... Ο δικός μας λαός είναι ένας λαός που υπερασπίζεται τη δική του υπόθεση.» (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 97)
«Η επανάστασή μας είναι, πέρα από κάθε αμφιβολία, η πιο σταθερή σε αυτό το ημισφαίριο. Η επαναστατική κυβέρνηση της Κούβας είναι, πέρα από κάθε αμφιβολία, η πιο σταθερή κυβέρνηση σε αυτό το ημισφαίριο, γιατί μετά την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο σε αυτή τη χώρα, σφυρηλατήθηκε η πραγματική ενότητα του λαού – μια στερεή και ακατάλυτη ενότητα. Ο φασισμός και η αντίδραση δεν έχουν κανένα προπύργιο εδώ. Οι ένοπλες δυνάμεις μας είναι ο ένοπλος λαός μας. Ο λαός μας είναι οργανωμένος και έχει για ηγεσία ένα μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα». (Μαζική συγκέντρωση στην Αβάνα, 28 Σεπτέμβρη 1973, σ. 156)
Σε πολλές ομιλίες του στη Χιλή αναφέρθηκε και τόνισε αυτό το πρόγραμμα της κουβανικής επανάστασης: «Έχω εδώ ένα ντοκουμέντο που διακηρύχθηκε πριν από 10 χρόνια, και είναι γνωστό ως η Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας1 ... Ίσως θα έχει κάποια χρησιμότητα για σας». (Αποχαιρετιστήρια ομιλία, Εθνικό Στάδιο, Χιλή, 2 Δεκέμβρη 1971, σ. 102). Δεν έχουμε στα ελληνικά τις ομιλίες του στη Χιλή. Διαθέτουμε όμως τις Διακηρύξεις της Αβάνας. Επίσης έχουμε στα ελληνικά αποσπάσματα από τις ομιλίες του, στο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Ατέχνως.
Ζωρζ Μεχραμπιάν
1 Η Πρώτη και η Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας, Διεθνες Βήμα, Αθήνα, 2006.
RSS Feed